Badania Narodowego Centrum Nauki

Sonata 2017-2021

Temat projektu: Mechanizmy finansowe w gospodarce wynikające ze zjawiska urban sprawl, Nr rej.: 2016/23/D/HS4/02961; kierownik projektu: Prof. UEK dr hab. Piotr Lityński. Wykonawcy: dr inż. Artur Hołuj, dr Krzysztof Jakóbik, dr Piotr Serafin; wartość projektu: 200 tys. zł.

Wyniki projektu NCN:

Mechanizmy finansowe w gospodarce wynikające ze zjawiska urban sprawl; (2016/23/D/HS4/02961)

Żywiołowa suburbanizacji (ang. urban sprawl) jest procesem obserwowanym w obszarach miejskich każdego regionu świata. Pomimo, iż od połowy ub.w. podejmowane są badaniach nad konskewencjami ekonomicznymi suburbanizacji, to jednak dotychczas nie wypracowano metod identyfikacji żywiołowości, koncentrując się na skutkach ogólnie operacjonalizowanej suburbanizacji. Jako społeczeństwo, nie wiedzieliśmy zatem, czy nieuporządkowana przestrzennie lokalizacja zabudowy w suburbiach wykazuje inne oddziaływanie ekonomiczne, niż zabudowa suburbiów, która pozostaje zwarta. Prezentowane badania, jako pierwsze włączają do wielkoskalowych badań ekonomicznych metody pomiaru morfologii przestrzeni identyfkujące żywiołowość lokalizacji zabudowy. Badaniem morfologicznym objeto 382 gminy o łącznej powierzchni 4,5 tys. km² tj. 15% powierzchni Polski. Obszar ten podzielono siecią kwadratów (dwie siatki o boku 500 m i 1 km). W kwadratach zliczano budynki. Liczba budynków badanego obszaru to 3,8 mln obiektów (25% budynków kraju). Kwadraty z liczbą budynków służyły do obliczenia wskaźników urban sprawl. Wskaźniki urban sprawl wykorzystano w analizach korelacyjnych z wskaźnikami finansowymi. Metody morfologiczne stanowiły podstawę dla badań nad konsekwencjami urban sprawl płynącymi dla: jednostek samorządu terytorialnego, państwa, gospodarstw domowych oraz przedsiębiorstw.

Rezultaty badań przenikają do trzech dyscyplin, wpływając na ich rozwój, tj. do: geografii społeczno-ekonomicznej i gospodarki przestrzennej, ekonomii i finansów oraz nauki o polityce i administracji. Rozwój dyscyplin wyraża się w pierwszej kolejności w stworzeniu metody i pomiarze urban sprawl w dużej skali przestrzennej w Polsce. Rezultaty badań morfologicznych dostarczają liczbowego obrazu rozproszenia zabudowy w blisko czterystu gminach w dwóch przedziałach czasowych (2015 i 2017). Rezultaty te stanowić mogą punkt wyjściowy zarówno dla monitorowania przemian przestrzennych, ale również dla formułowania oceny zmian (pozytywna: zwiększanie zwartości przestrzennej; negatywna: powiększanie rozproszenia).

W dalszej kolejności, rozwój dyscyplin wiąże się z rozwinięciem wiedzy na temat ekonomicznego wpływu i mechanizmów finansowych uruchamianych przez urban sprawl. Wnioski z badań pozwalają stwierdzić, że urban sprawl niekorzystnie wpływa na kondycję finansową jednosek samorządu terytorialnego oraz gospodarstw domowych. Urban sprawl wpływa również na spowolnienie wzrostu gospodarczego na poziomie lokalnym i częściowo również kraju. Z drugiej strony, stwierdzono zaobserwowano pozytywny wpływ zjawiska na kondycję finansową przedsiębiorstw. Nie stwierdzono natomiast negatywnego oddziaływania na budżet państwa. Wiedza ta ma istotne znaczenia dla zwiększania trafności formułowania celów dla polityki publicznej. Znajomość mechanizmów finansowych zwiększa również skuteczność i efektywność realizacji tejże polityki. Zidentyfikowane straty i korzyści oraz mechanizmy finansowe winny bowiem niuansować politykę publiczną adresowaną do problemów generowanych przez urban sprawl. Niuansowanie odnosi się do odpowiedniego potraktowania omawianego zjawiska z perspektywy polityki centralnej i lokalnej. Polityka poziomu centralnego nie powinna bezwzględnie ograniczać urban sprawl, bo on nie ma szkodliwego wpływu budżet państwa. Polityka ta winna koncentrować się na jego kierunkowaniu w formie rekomendacji dla lokalnych polityk przestrzennych. Kierunkowanie to polegać powinno na stymulowaniu powstawania podmiejskich osiedli o strukturze zwartej. Polityka lokalna winna natomiast restrykcyjnie traktować lokalizację rezydencjonalną prowadzącą do pogłębiania rozproszenia zabudowy; wspierać natomiast lokalizację rezydencjonalną skutkującą zwartością struktury. Nieco bardziej liberalnie można traktować zabudowę gospodarczą. Niemniej struktury zwarte przestrzennie maja korzystny wpływ na obciążenia budżetowe gmin umożliwiając im efektywne dostarczanie lokalnych dóbr i usług publicznych, dynamizują rozwój gospodarczy, ale i wykazują wyższą efektywność budżetową jednostek samorządu terytorialnego i kraju. Powstawanie struktur zwartych przyczyniać się będzie do efektywnego wykorzystania potencjału gospodarczego gmin, kraju ale również realizacji preferencji mieszkaniowych gospodarstw domowych i ich kondycji finansowej.

Badania statutowe

Badania statutowe 2012

• Temat projektu: Ekonomiczne aspekty gospodarowania przestrzenią miasta i regionu – część 1, kierownik projektu: Prof. dr hab. Tadeusz Kudłacz. Wykonawcy: dr hab. Aleksander Bohm, prof. dr hab. Anna Harańczyk, prof. dr hab. Zygmunt Szymla, prof. dr hab. Andrzej Woźniak, dr hab. Bogusław Luchter, dr Patrycja Brańka, dr Halina Guzik, dr Monika Musiał Malago, dr Artur Hołuj, dr Piotr Serafin, dr Bernadetta Zawilińska, dr Barbara Ostrowska, dr Dorota Jopek, dr Jerzy Wrona;

Badania statutowe 2013

• Temat projektu: Ekonomiczne aspekty gospodarowania przestrzenią miasta i regionu – część 2; Kierownik projektu: prof. dr hab. Tadeusz Kudłacz. Wykonawcy: dr Patrycja Brańka, dr inż. Artur Hołuj, dr Piotr Lityński, dr Monika Musiał-Malago, dr Piotr Serafin, dr inż. Dorota Jopek, dr Bernadetta Zawilińska, prof. dr hab. Anna Harańczyk, dr hab. inż. Aleksander Noworól, prof. dr hab. Zygmunt Szymla, prof. UEK dr hab. inż. Andrzej Woźniak, dr hab. Bogusław Luchter, dr Halina Guzik, dr Barbara Ostrowska, dr Jerzy Wrona, mgr Wojciech Strzelczyk.

Badanie statutowe 2014

• Temat projektu: Infrastruktura w rozwoju regionalnym i lokalnym – studium przypadku Województwa Małopolskiego; Kierownik projektu: prof. dr hab. Tadeusz Kudłacz. Wykonawcy: dr Patrycja Brańka, dr Artur Hołuj, dr Piotr Lityński, dr Monika Musiał-Malago, dr Piotr Serafin, mgr inż. arch. Dorota Jopek, dr Bernadetta Zawilińska, prof. dr hab. Anna Harańczyk; prof. dr hab. inż. arch. Aleksander Bohm, prof. UEK dr hab. inż. arch. Aleksander Noworól, prof. UEK dr. hab. inż. Andrzej Woźniak, dr hab. Bogusław Luchter, dr Halina Guzik, mgr inż. Karol Kwiatek, mgr inż. Magdalena Zdun, mgr Wojciech Strzelczyk.    

Badania statutowe 2015

• Temat projektu: Społeczno-ekonomiczne przemiany w strefie podmiejskiej miast polskich – studium przypadku Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego; Kierownik projektu: prof. dr hab. Tadeusz Kudłacz. Wykonawcy: dr Patrycja Brańka, dr inż. Artur Hołuj, dr Piotr Lityński, dr Piotr Serafin, dr Bernadetta Zawilińska, prof. UEK dr hab. inż. Andrzej Woźniak, dr hab. Bogusław Luchter, dr Halina Guzik, mgr inż. Karol Kwiatek, prof. UEK dr hab. inż. arch. Aleksander Noworól, mgr Elwira Pizoń;
• Temat projektu: Miasta w polityce rozwoju. Wybrane dylematy. Część I – Uwarunkowania i konsekwencje procesu kurczenia się miast; Kierownik projektu: prof. dr hab. Anna Harańczyk. Wykonawcy: dr Monika Musiał-Malago, mgr inż. arch. Dorota Jopek, dr inż. Magdalena Zdun, prof. dr inż. arch. Aleksander Bohm.

Badania ze środków UEK 2016

• Temat projektu: Gospodarowanie przestrzenią miast i regionów – teoria – teoria i praktyka rozwoju obszarów funkcjonalnych; Kierownik projektu: prof. dr hab. Tadeusz Kudłacz; Wykonawcy: dr Patrycja Brańka, dr inż. Artur Hołuj, dr Piotr Lityński, Prof. UEK dr hab. Bogusław Luchter, dr inż. Agnieszka Petryk, dr Piotr Serafin, dr Bernadetta Zawilińska;
• Temat projektu: Krakowski Obszar Funkcjonalny. Społeczeństwo – Gospodarka – Przestrzeń; Kierownik projektu: prof. dr hab. Anna Harańczyk. Wykonawcy: dr inż. Magdalena Zdun, mgr inż. arch. Laura Klimczak, dr Monika Musiał-Malago, dr inż. arch. Dorota Jopek.

Badania statutowe 2017

• Temat projektu: Funkcjonalne miasto w teorii i praktyce. Identyfikacja, pomiar, ocena; kierownik projektu: Prof. dr hab. Tadeusz Kudłacz. Wykonawcy: dr Patrycja Brańka, prof. dr hab. Anna Harańczyk, prof. dr hab. Aleksander Noworól, prof. UEK dr hab. Bogusław Luchter, dr Monika Musiał Malago, dr inż. Artur Hołuj, dr Piotr Serafin, dr Bernadetta Zawilińska, dr inż. Dorota Jopek, dr inż. Agnieszka Petryk, dr Piotr Lityński, dr inż. Magdalena Zdun, mgr inż. Mateusz Ilba, mgr inż. Laura Klimczak, mgr Marcin Semczuk, mgr inż. arch. Agnieszka Włoch-Szymla.

Badania statutowe 2018

• Temat projektu: Gospodarowanie przestrzenia miast i regionów – współczesne teorie i wyzwania praktyki; Kierownik projektu: Prof. dr hab. Tadeusz Kudłacz. Wykonawcy: prof. dr hab. Aleksander Noworól, prof. UEK dr hab. Bogusław Luchter, dr Monika Musiał Malago, dr inż. Artur Hołuj, dr Piotr Serafin, dr Bernadetta Zawilińska, dr inż. Dorota Jopek, dr inż. Agnieszka Petryk, dr Piotr Lityński, dr inż. Magdalena Zdun, dr inż. Mateusz Ilba, mgr inż. Laura Kochel, dr Marcin Semczuk, dr inż. Paulina Śliz, mgr inż. arch. Agnieszka Włoch-Szymla, mgr Piotr Węgrzynowicz.

 Badania statutowe 2019

• Temat projektu: Miasto i wieś – tożsamość i przestrzeń w XXI wieku; Kierownik projektu: Prof. dr hab. Aleksander Noworól. Wykonawcy: prof. dr hab. Tadeusz Kudłacz, prof. UEK dr hab. Bogusław Luchter, dr Patrycja Brańka, dr inż. Artur Hołuj, dr inż. Mateusz Ilba, dr inż. arch. Dorota Jopek, mgr arch. kraj. Laura Kochel, dr Piotr Lityński, dr Monika Musiał Malago, dr inż. Agnieszka Petryk, dr Marcin Semczuk, dr Piotr Serafin, dr inż. Paulina Śliz, mgr inż. Piotr Węgrzynowicz, dr inż. arch. Agnieszka Włoch – Szymla, dr Bernadetta Zawilińska, dr inż. Magdalena Zdun, dr Mateusz Malinowski;

Program POTENCJAŁ 2020

• Temat projektu: Definiowanie miasta – przeszłość i przyszłość; Kierownik projektu: p dr hab. Aleksander Noworól. Wykonawcy: prof. dr hab. Tadeusz Kudłacz, prof. UEK dr hab. Bogusław Luchter, dr inż. arch. Dorota Jopek, dr inż. arch. kraj. Laura Kochel, dr inż. Paulina Śliz, dr inż. arch. Agnieszka Włoch – Szymla, dr inż. Agnieszka Petryk, dr Jeremiasz Salamon, dr Michał Broniszewski;

• Temat projektu: Rozwój społeczno-gospodarczy w analizach teoretycznych i diagnostyce empirycznej; Kierownik projektu: Prof. UEK dr hab. Magdalena Zdun. Wykonawcy: dr Patrycja Brańka, dr Monika Musiał Malago, dr Bernadetta Zawilińska, dr inż. Karol Majewski;

• Temat projektu: Miasta suburbia i peryferia w teorii i badaniach empirycznych; Kierownik projektu: dr inż. Artur Hołuj. Wykonawcy: dr inż. Mateusz Ilba, Prof. UEK dr hab. Piotr Lityński (główny wykonawca), dr Marcin Semczuk, dr Piotr Serafin oraz Associate Prof. Dr. Vasile Zotic i Ph.D. Diana-Elena Alexandru (Babeş-Bolyai University, Faculty of Geography, Department of Human Geography and Tourism and Centre for Research on Settlements and Urbanism, Babes-Bolyai University Faculty of Geography, Cluj-Napoca w Rumuni).

Projekty finansowane z programów Unii Europejskiej

• projekt w ramach programu Unii Europejskiej, Europejski Fundusz Społeczny – Program Operacyjny Kapitał Ludzki 2007-2013 (Priorytet VII, Działanie 8.2, Poddziałanie 8.2.1) – Wiedza, praktyka, doświadczenie – klucz do sukcesu w biznesie; 01.06.2014-30.06.2015; Temat projektu: Metodologia optymalnej delimitacji obszarów w dokumentach planistycznych – zarządzanie polityką rozwoju na terenach dotkniętych procesem „urban sprawl” w Polsce; Nazwa instytucji: Małopolska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. Kierownik: dr inż. Artur Hołuj.

Inne projekty badawcze

• dr inż. Agnieszka Petryk; badanie indywidualne ze środków MNISW – stypendium dla Młodych Naukowców; 2016; Temat projektu: Bioindykacja zanieczyszczenia gleb metalami ciężkimi przy pomocy roślinności odłogów na terenie gminy Trzebinia;

• dr inż. Agnieszka Petryk; projekt indywidualny – grant uczelniany Badania Młodych Naukowców; 02.06.2017 – 31.12.2017; Temat projektu: Zanieczyszczenia powietrza – wpływ na jakość życia mieszkańców południowej Polski.

• mgr inż. Mateusz Ilba; projekt indywidualny – grant uczelniany Badania Młodych Naukowców; 02.06.2017 – 31.12.2017; Temat projektu: Ocena modeli danych 3D opisujących tereny miejskie pod kątem możliwości ich zastosowania w analizach przestrzennych.

• Dr inż. Mateusz Ilba; projekt indywidualny – grant uczelniany Badania Młodych Naukowców; 01.10.2018 – 30.04.2019; Temat projektu: Modelowanie przyszłej zabudowy oraz jej dynamiki z wykorzystaniem danych z RWDZ.

• dr inż. Paulina Śliz; projekt indywidualny – grant uczelniany Badania Młodych Naukowców; 10.04.2019 – 31.05.2020;. Temat projektu: Analiza wpływu wybranych czynników na skuteczność usuwania związków organicznych w reaktorze ze złożem ruchomym.