W mijającym semestrze letnim 2024/25 studenci III roku kierunku Gospodarka przestrzenna uczestniczyli w zajęciach terenowych, których efektem była realizacja projektu badawczego pt. „Produkty lokalne jako element zrównoważonego rozwoju obszarów chronionych”. Zajęcia były realizowane w ramach dwóch przedmiotów – Użytkowanie i zagospodarowanie terenów chronionych – prowadzonego przez dr Bernadettę Zawilińską oraz Zrównoważony rozwój wsi – prowadzonego przez dr Patrycję Brańkę. Celem zajęć terenowych było zaznajomienie studentów z rolą i uwarunkowaniami wdrażania lokalnej marki turystycznej, znaczeniem produktów lokalnych we wspieraniu zrównoważonego rozwoju, a także potencjałem obszarów chronionych w kontekście rozwoju tych produktów. Zajęcia terenowe odbyły się w ramach dwóch wyjazdów dla każdej z grup.

Podczas pierwszego wyjazdu, zrealizowanego ramach przedmiotu Zrównoważony rozwój wsi studenci uczestniczyli w spotkaniach, prezentacjach i warsztatach dotyczących budowy dwóch marek lokalnych  – „Zagórzańskie Dziedziny” oraz „Na Śliwkowym Szlaku”. Zajęcia dla jednej grupy miały miejsce w Mszanie Dolnej, gdzie studenci odbyli spotkanie z osobą odpowiedzialną w Urzędzie Miasta Mszana Dolna za wdrażanie lokalnej marki „Zagórzańskie Dziedziny”. Podczas tego spotkania uczestnicy zapoznali się z rolą lokalnej marki w rozwoju obszarów wiejskich oraz z wyzwaniami towarzyszącymi jej rozwojowi.. Następnie studenci spotkali się z przedstawicielami przedsiębiorców należącymi do wspomnianej marki – Janda Resort and Conference, gdzie poznali kryteria i wyzwania dla przedsiębiorców związane ze zdobyciem certyfikatu lokalnej marki oraz korzyściami jakie odnoszą dzięki współpracy pomiędzy podmiotami, które ją tworzą. Podczas tego wyjazdu studenci brali udział w warsztatach związanych z lokalnymi tradycjami, które stanowią produkt tworzący lokalną markę „Zagórzańskie Dziedziny” Warsztaty przeprowadzili przedstawiciele Stowarzyszenia Miłośników Kultury Góralskiej Pod Cyrlom, opowiedzieli w jaki sposób kształtują swój produkt i co jest dla nich ważne w tworzeniu lokalnej marki.

Druga grupa uczestniczyła w wyjeździe do Iwkowej, gdzie studenci spotkali się z przedstawicielami Lokalnej Grupy Działania Wrota Karpat oraz Stowarzyszenia Na Śliwkowym Szlaku, które wdraża lokalną markę „Na Śliwkowym Szlaku”. Na spotkaniu zostały zaprezentowane lokalne zasoby, które stanowią podstawę marki, a także dylematy i wyzwania, z którymi jej twórcy spotykają się w procesie jej wdrażania. Spotkanie odbyło się w agroturystyce, która jest jednym z podmiotów należących do lokalnej marki.

Spotkania, prezentacje i warsztaty dotyczące rozwijania lokalnych marek na obszarach wiejskich pozwoliły studentom na poznanie tematu zarówno od strony osób i instytucji odpowiedzialnych za zarządzanie nimi, jak również od strony podmiotów które związały z nimi swoją działalność gospodarczą, budują je i współpracują w ich ramach.

Podczas drugich zajęć terenowych realizowanych w ramach przedmiotu Użytkowanie i zagospodarowanie terenów chronionych studenci wyposażeni w wiedzę dotyczącą roli i głównych wyzwań rozwijania produktów lokalnych przeprowadzali na wspomnianych obszarach wywiady pogłębione z lokalnymi wytwórcami i usługodawcami. Lokalni producenci, prowadzący działalność na terenie, bądź w sąsiedztwie parków narodowych i krajobrazowych w województwie małopolskim zostali uprzednio zinwentaryzowani w ramach zajęć projektowych. Celem wywiadów obejmowały: ocenę powiązania produktów lokalnych z miejscowymi walorami przyrodniczymi i kulturowymi, określenie zakresu i form wsparcia instytucjonalnego dla lokalnych producentów, w tym roli władz samorządowych oraz organizacji wspierających producentów lokalnych, ocenę zakresu współpracy lokalnych producentów z dyrekcjami obszarów chronionych, rozpoznanie stopnia współpracy między lokalnymi producentami, w tym w ramach sformalizowanych struktur oraz określenie roli tożsamości lokalnej producentów w procesie tworzenia produktów lokalnych.. Łącznie udało się przeprowadzić badania wśród 51 lokalnych wytwórców. Wśród nich byli między innymi: rękodzielnicy, producenci lokalnych przetworów spożywczych, właściciele agroturystyki, koła gospodyń wiejskich, oferujący warsztaty dotyczące lokalnej kultury i tradycji. Na ich podstawie studenci wspólnie opracowali raport, w którym zostały zawarte wnioski z przeprowadzonych wywiadów. Jako najważniejsze można przytoczyć:

• producenci w większości dostrzegają związek swoich produktów i usług z dziedzictwem przyrodniczym i kulturowym, chociaż czasami mają problem z określeniem obszaru chronionego, na którym są zlokalizowani;
• produkty te sprzyjają ochronie różnorodności biologicznej, wzmacniają tożsamość lokalną i tworzą miejsca pracy, wspierając mikro przedsiębiorczość i rozwój turystyki regionalnej;
• współpraca z obszarami chronionymi ma charakter raczej sporadyczny, choć istnieją pozytywne przykłady, takie jak inicjatywy organizowane przez Ciężkowicko-Rożnowski Park Krajobrazowy;
• współpraca między producentami zazwyczaj przyjmuje charakter nieformalnych kontaktów, ale w przypadku marek lokalnych takich jak np.: Zagórzańskie Dziedziny, czy Na Śliwkowym Szlaku widoczna jest znacznie intensywniejsza współpraca oraz świadomość korzyści jakie z niej płyną.